کولرهای گازی را امروزه در هر منطقه جغرافیایی با هر نوع آب و هوا می‌توانید پیدا کنید. سرمایش مناسب و قابلیت تنظیم و همچنین فیلتراسیون هوا توسط کولرهای گازی از دلایل محبوبیت این سیستم سرمایشی است. اسپلیت‌ها از قطعات متفاوتی تشکیل شده‌اند که هرکدام نیاز به نگهداری خاص خود را دارد. اما موتور اسپلیت را می‌توان مهمترین قطعه در یک کولر گازی دانست. در این مطلب نگاهی به اجزای اسپلیت انداخته و کمپرسور کولر گازی که به آن موتور اسپلیت نیز گفته می‌شود را تشریح خواهیم کرد و راهنمایی لازم جهت خرید موتور اسپلیت را ارائه میدهیم.
اجزای کولرگازی
به صورت کلی می‌توان اسپلیت را به دو قسمت کلی مکانیکی و الکترونیکی تقسیم کرد.
قسمت مکانیکی به پنج قطعه بزرگ تقسیم می‌شود که شامل موارد زیر است:
- موتور (کمپرسور)
کمپرسور قلب و قطعه اصلی در کولر گازی است که در ادامه به تفصیل به آن خواهیم پرداخت.
گاز مبرد یا گاز خنک کننده وظیفه جذب و انتقال حرارت را بر عهده دارد. این خنک کننده با تغییر حجم و فشار قابلیت جذب گرما و دفع آن را خواهد داشت. در واقع گاز مبرد با جذب گرما به مایع تبدیل می‌شود. سپس گرمای خود را از دست داده و دوباره به گاز تبدیل خواهد شد. گاز مبرد در کولرهای گازی از خانواده فریون است.
- اواپراتور
اواپراتور از لوله‌های مسی و ورقه‌های آلومینیومی تشکیل شده است و در قسمت داخلی کولر گازی قرار دارد. هوای فضایی که قرار است خنک شود از اواپراتور عبور کرده و پس از جذب گرمای هوا توسط گاز خنک کننده درون لوله‌های مسی اواپراتور، هوای خنک شده به داخل فضا دمیده می‌شود.
- کندانسور
کندانسور نیز شبیه اواپراتور از لوله‌های مسی و ورقه‌های آلومینیومی تشکیل شده است. با این تفاوت که این قطعه در قسمت خارجی کولر گازی قرار دارد. گاز خنک کننده‌ای که گرم شده است وارد کندانسور می‌شود تا گرمای خود را به محیط خارجی انتقال دهد.
- اکسپنشن
اکسپنشن که به لوله مویی نیز معروف است، ایجاد افت فشار در گاز خنک کننده را بر عهده دارد.
قسمت الکترونیکی کولر گازی نیز به هفت قسمت مجزا قابل تقسیم است که شامل موارد زیر است:
- تابلو برق
تقسیم برق مورد نیاز هر قسمت بر عهده تابلو برق است.
- سنسورها
ترموستات و سنسورهای متفاوتی در کولرهای گازی وجود دارد. این سنسورها کمک می‌کنند تا دستورالعمل‌ها و تنظیماتی که به کولر گازی داده می‌شود، به درستی انجام پذیرند.
– موتور اسپلیت: فن و الکترو موتور کندانسور
همانطور که توضیح داده شد، کندانسور گرمای گاز خنک کننده‌ای که گرم شده است را به محیط خارجی منتقل می‌کند. فن و الکترو موتور کندانسور کمک می‌کنند تا این انتقال حرارت با کیفیت بهتری انجام شود. این فن که تقریبا فن بزرگی است، در فضای بیرونی و اصطلاحا در قسمت outdoor قرار دارد.
- فن و الکترو موتور اواپراتور
بلوور یا فن اواپراتور کاربردی معکوس با فن کندانسور دارد. فن اواپراتور کمک می‌کند تا هوایی که توسط گاز خنک کننده موجود در اواپراتور دمای خود را از دست داده و سرد شده است، به داخل فضا دمیده شود.
قابل ذکر است که در کولرهای گازی پنجره‌ای، هر دو فن اواپراتور و کندانسور از یک موتور استفاده می‌کنند.
- فیوز (over load)
این فیوز برای حفظ امنیت موتور اسپلیت اهمیت ویژه‌ای دارد. این فیوز از آسیب‌هایی که نوسانات برقی ممکن است به کمپرسور وارد کند، جلوگیری می‌کند. همچنین در صورت داغ شدن بیش از حد کمپرسور، این فیوز عمل خواهد کرد.
- برد اصلی
برد الکتریکی اصلی در کولر گازی، به عنوان مغز این سیستم خنک کننده عمل می‌کند. تمامی دستورها و فرمان‌هایی که لازم است به قطعات داده شود، توسط این برد کنترل می‌شود.
- خازن
اصولا دو نوع خازن در کولرهای گازی استفاده می‌شود. یک خازن برای افزایش گشتاور لازم برای لحظه استارت موتور کولر گازی است. در بعضی از اسپلیت‌ها نیز برای استارت موتور فن کندانسور از خازن دیگری استفاده می‌شود.
موتور اسپلیت
موتور یا کمپرسور کولر گازی مهمترین قطعه در یک اسپلیت است. هرچقدر شناخت بیشتری نسبت به این قطعه داشته باشید، بهتر می‌توانید از کولر گازی خود نگهداری کنید. همچنین اگر نیاز به تعویض این قطعه مهم پیدا کردید، دانش شما کمک خواهد کرد تا انتخاب بهتری برای خرید موتور اسپلیت داشته باشید.
اولین اصطلاحی که در هنگام خرید موتور اسپلیت با آن مواجه خواهید شد، موتور سنگین و موتور سبک اسپلیت است. این کمپرسورها بر اساس توان یا قدرت، گاز مبردی که استفاده می‌کنند و همچنین نوع آنها دسته بندی می‌شوند.
موتور اسپلیت چه کاری انجام می‌دهد؟
کمپرسور کولر گازی، در واقع یک موتور است که ایجاد جریان گاز خنک کننده در سایر قطعات کولر گازی را بر عهده دارد. این موتور، گاز مبرد را از اواپراتور کشیده و به کندانسور منتقل می‌کند. کمپرسور در این مسیر گاز مبرد را فشرده‌تر نیز خواهد کرد. عملکرد خوب این قطعه در راندمان کولر گازی بسیار اثر گذار است.
اگر نگهداری خوبی از کمپرسور انجام شود و کمپرسور مناسبی نیز انتخاب شده باشد، تقریبا این قطعه گرانقیمت عمر زیادی دارد. اما اگر نیاز به خرید موتور اسپلیت پیدا کردید باید به مواردی مهمتر از قیمت توجه کنید. به یاد داشته باشید که کمپرسورها انواع مختلفی دارند و تعمیرات هرکدام نیز متفاوت است.
انواع موتور اسپلیت
در کولرهای گازی از سه نوع کمپرسور متفاوت می‌توان استفاده کرد. همانطور که گفته شد، قیمت، کیفیت و قابلیت تعمیرات هر کدام از این نوع موتورها با یکدیگر متفاوت است و در زمان خرید موتور اسپلیت باید به آن توجه کنید. البته فراموش نکنید که انتخاب و خرید موتور اسپلیت مناسب به منطقه جغرافیایی و آب و هوایی که کولر گازی در آن کار خواهد کرد نیز بستگی دارد.
انواع موتور اسپلیت:
- موتور پیستونی
- موتور روتاری
- موتور اسکرال یا مارپیچی
موتور اسپلیت پیستونی
وظیفه کمپرسور کولر گازی در یک اسپلیت، افزایش دادن تراکم گاز خنک کننده‌ای است که از اواپراتور دریافت کرده است. در موتور اسپلیت پیستونی این وظیفه با استفاده از سیستم کوبشی انجام می‌شود. پیستون در یک سیلندر بدون درز پایین آمده و گاز خنک کننده را فشرده می‌کند.
این نوع کمپرسور که به کمپرسور رفت و برگشتی نیز شهرت دارد، با حرکت رفت و برگشتی گاز را به درون سیلندر کشیده و سپس به گاز فشار لازم را وارد می‌کند تا مبرد اسپلیت فشرده شود. سپس آن را به سمت کندانسور هدایت می‌کند. هرچند که تکنولوژی کمپرسور پیستونی قدیمی‌ترین تکنولوژی در ساخت موتور اسپلیت است، اما با توجه به کاربردهای خاصی که دارد، هنوز نیز در انواع سیستم‌های خنک کننده استفاده می‌شود.
دلایل و مزایای استفاده از کمپرسور پیستونی
این نوع از موتور اسپلیت در صنایع مختلفی کاربرد دارد. یکی از دلایلی که خرید موتور اسپلیت پیستونی هنوز نیز توسط کارشناسان پیشنهاد می‌شود، توان بالای تحمل حرارت است. اصولا در مناطقی که گرمای هوا بسیار زیاد است، کمپرسور رفت و برگشتی دوام بیشتری خواهد داشت.
از آنجایی که این نوع از کمپرسور کولر گازی سابقه زیادی در بازار صنایع مبرد دارد، در نتیجه تعمیرکاران شناخت بهتر و بیشتری نسبت به آن داشته و راحت‌تر می‌توانند آنرا تعمیر کنند. در نتیجه اگر موتور اسپلیت شما از نوع پیستونی بوده و خراب شود، راحت‌تر می‌توانید تعمیرکار متخصص آنرا پیدا کنید. یکی دیگر از دلایل استفاده از کمپرسور پیستونی، قیمت این موتور اسپلیت است. خرید موتور اسپلیت از نوع پیستونی، هزینه کمتری را به شما تحمیل خواهد کرد.
معایب کمپرسور پیستونی
سه مورد به عنوان معایب کمپرسور پیستونی شناخته می‌شود. ابتدا مصرف انرژی زیاد این کمپرسور کولر گازی است. در واقع اگر فقط بخاطر قیمت، خرید موتور اسپلیت پیستونی را در برنامه خود دارید، باید فراموش نکنید که مصرف انرژی و هزینه برق این دستگاه ممکن است ارزانی آن را برای شما جبران کند. متاسفانه هرچند که مصرف برق این موتور زیاد است، اما راندمان کاری پایین‌تری نسبت به سایر رقبای خود دارد. همچنین این کمپرسور صدا و نویز زیادی تولید می‌کند.
مشخص است که هرچقدر عمر این کمپرسور بیشتر بوده و استهلاک بیشتری را تحمل کرده باشد، این صدا بیشتر می‌شود. هرچند این صدای اضافی را می‌توانید با سرویس منظم کمپرسور کنترل کنید، اما در نهایت صدای بیشتری از این کمپرسور نسبت به دو نوع کمپرسور دیگر خواهید شنید.
موتور کولر گازی روتاری
موتور کولر گازی روتاری به نام‌های دیگری نیز شناخته می‌شود. موتور دراز یا کمپرسور خوشه‌ای و همچنین موتور موشکی از اسامی دیگری است که در هنگام خرید موتور اسپلیت مدل روتاری، ممکن است با آنها برخورد کنید. ایجاد جریان و افزایش تراکم گاز خنک کننده در کمپرسور اسپلیت مدل روتاری با حرکت دوار تیغه‌های داخلی آن انجام می‌شود.
پره‌های کمپرسور روتاری در حال گردش سیصد و شصت درجه درون شیارها بوده و گاز مبرد را از درون دریچه متصل به اواپراتور مکش می‌کنند. گاز خنک کننده اسپلیت در بین تیغه‌های کمپرسور روتاری چرخیده و فشره می‌شوند. گاز مبردی که توسط گردش پره‌ها فشرده شده است، به قسمت بعدی اسپلیت که کندانسور است، رانده می‌شود.
ساختار این کمپرسور به گونه‌ای است که اگر قصد خرید موتور اسپلیت در مناطق سردسیر و یا مرطوب مثل مناطق شمالی یا غربی ایران داشته باشید، کمپرسور روتاری پیشنهاد مناسبی برای شما خواهد بود.
مزایای استفاده از کمپرسور روتاری در کولر گازی
کمپرسور روتاری را با کمپرسور پیستونی مقایسه می‌کنند. این کمپرسور نسبت به کمپرسور رفت و برگشتی، صدای کمتری دارد. همچنین می‌توانید انتظار راندمان بالاتری از کمپرسور روتاری نسبت به کمپرسور پیستونی داشته باشید. در نهایت اینکه اگر برای کولر گازی خود از کمپرسور خوشه‌ای استفاده کنید، مصرف انرژی برق در این کمپرسور کمتر از کمپرسور پیستونی خواهد بود.
معایب استفاده از کمپرسور روتاری در کولر گازی
اگر برای خرید موتور اسپلیت مراجعه کنید، متوجه خواهید شد که ظرفیت‌هایی که برای کمپرسور روتاری وجود دارد، محدود بوده و در ظرفیت‌های پایین قابلیت استفاده دارند. یکی دیگر از معایب استفاده از این نوع کمپرسور هزینه تعمیرات است. هزینه تعمیرات کمپرسور روتاری نسبت به کمپرسور رفت و برگشتی بیشتر است.
کمپرسور اسکرال، موتوری تازه نفس برای کولر گازی
موتور اسکرال را با نام کمپرسور مارپیچی نیز معرفی می‌کنند. کمپرسور اسکرال از تکنولوژی به روز و پیشرفته‌ای برای فشرده کردن گاز خنک کننده کولر گازی و ارسال آن به کندانسور استفاده می‌کند. در این کمپرسور دو مارپیچ تعبیه شده است. حرکت مارپیچی در خلاف جهت یکدیگر کمک می‌کند تا گاز مبرد در کمپرسور فشرده شود.
مارپیچ‌ها در حالتی داخل کمپرسور قرار گرفته‌اند که حرکت هرکدام در خلاف جهت آن یکی خواهد بود. در نتیجه وقتی کمپرسور شروع به کار می کند، یکی از مارپیچ‌ها ثابت خواهد بود و مارپیچ متحرک، بر خلاف جهت مارپیچ ثابت حرکت می‌کند. همین حرکت گاز را متراکم کرده و جریان مبرد کولر گازی را نیز ایجاد می‌کند. خرید موتور اسپلیت از نوع اسکرال بیشتر برای اسپلیت‌هایی که ظرفیت برودت زیادی دارند انجام می‌شود.
مزایای استفاده از کمپرسور اسکرال در کولر گازی
همانطور که مشخص است، حرکت مارپیچی این نوع از کمپرسور سر و صدای کمتری نسبت به سایر کمپرسورها تولید می‌کند. همچنین لرزش کمپرسور اسکرال نسبت به کمپرسور پیستونی کمتر است. اگر نگهداری صحیحی از این کمپرسور به عمل آورید، عمر این کمپرسور از سایر رقبا بیشتر خواهد بود. از آنجایی که تکنولوژی این کمپرسور جدیدتر است، این نوع از کمپرسور با توجه به ظرفیت مشابه از سایر کمپرسورها کوچکتر است.
راندمان این کمپرسور از کمپرسور رفت و برگشتی و همچنین از کمپرسور روتاری بیشتر است. تقریبا می‌توان گفت که در مقایسه دو کمپرسور هم ظرفیت از نوع پیستونی و اسکرال، تا حدود یک سوم مصرف انرژی و برق متفاوتی را می‌توانیم مشاهده کنیم. کمپرسورهای اسکرال، مصرف انرژی بسیار کمتری نسبت به کمپرسورهای رفت و برگشتی دارند.
معایب استفاده از کمپرسور اسکرال در کولر گازی
در زمان خرید موتور اسپلیت از نوع اسکرال دقت کنید که قیمت این مدل کمپرسور نسبت به سایر موتورها گران‌تر است. از معایب این کمپرسور، عدم وجود کمپرسور با ظرفیت پایین است. در واقع شما فقط برای کولرهای گازی با ظرفیت بالا می‌توانید از این نوع کمپرسور استفاده کنید. هرچند عمر این کمپرسور زیادتر از کمپرسورهای رفت و برگشتی و خوشه‌ای است، اما اگر نگهداری دوره‌ای و مخصوصا روغن کاری این کمپرسور را به صورت دقیق و منظم انجام ندهید، امکان آسیب وارد شدن به کمپرسور زیاد است.
انتخاب مدل موتور اسپلیت را چگونه انجام دهیم؟
برای انتخاب مدل کمپرسور مناسب می‌توانید از موارد گفته شده در قسمت قبل کمک بگیرید. به طور کلی اگر قصد دارید در مناطق سردسیر یا خنک از کولر گازی استفاده کنید، کمپرسور اسپلیت روتاری یا موتور کولر گازی اسکرال – بر اساس ظرفیت مورد نیاز و همچنین بودجه‌ای که قصد هزینه کردن دارید را انتخاب کنید.
اما اگر در مناطق گرم قصد استفاده از کولر گازی دارید، بهترین پیشنهاد استفاده از کمپرسورهای پیستونی است. این کمپرسورها گرمای بیشتری را تحمل خواهند کرد.
ظرفیت موتور اسپلیت چگونه مشخص می‌شود؟
واحد اندازه گیری ظرفیت یک موتور اسپلیت، بی تی یو (BTU) است. بی تی یو در واقع واحدی برای اندازه گیری سرمایش مورد نیازی است که در یک فضا نیاز دارید. در نتیجه از توان کمپرسور به صورت مستقیم برای اعلام ظرفیت آن اصولا خودداری شده و برای راحتی بیشتر، ظرفیت سرمایشی که توسط یک کمپرسور تولید می‌شود را با واحد بی تی یو اعلام می‌کنند. در نتیجه وقتی شما برای خرید موتور اسپلیت مراجعه می‌کنید، با دانستن ظرفیت سرمایش مورد نیاز خود به واحد BTU، خواهید توانست که کمپرسور مورد نیاز خودتان را به راحتی انتخاب کنید.
یادآوری این نکته ضروری است که ظرفیت مورد نیاز خود را در خرید کولر گازی و یا انتخاب و خرید موتور اسپلیت رعایت کنید. اگر ظرفیت بیشتر از اندازه خرید کنید، علاوه بر اینکه هزینه ابتدایی بیشتری خواهید کرد، انرژی بیشتری نیز مصرف کرده و هزینه مصرف انرژی شما بدون دلیل افزایش خواهد داشت. همچنین اگر از ظرفیت کمتری برای سرمایش یک محیط استفاده کنید، به کولر گازی شما فشار بیش از اندازه‌ای وارد شده و با افزایش استهلاک، هزینه‌های شما بیشتر خواهد شد.
انواع کمپرسور کولر گازی براساس کاربرد هر کدام
در خرید موتور اسپیلت، سه نوع مختلف از کمپرسورها را مشاهده خواهید کرد که بر اساس میزان سرمایش و تقریبا براساس کاربرد در هر نوع آب و هوا تقسیم می‌شوند.
- موتور کولر گازی T1: موتور سبک یا موتور T1 قدرت خنک کنندگی کمتری نسبت به موتور سنگین‌ها دارد. اصولا از این کمپرسورها برای مناطق معتدل بیشتر استفاده می‌شود. تهران یا استان‌های شمالی از مناطق مناسب برای استفاده از کمپرسور سبک است.
- موتور کولر گازی T3: موتور سنگین‌ها یا کمپرسورهای مدل T3 قدرت تولید سرمایش زیادی دارند و برای مناطق گرمسیری بیشتر پیشنهاد می‌شوند. مثلا در جنوب کشور یا در مناطق کویری بیشتر از این نوع کمپرسور استفاده می‌شود.
- موتور کولر گازی T2: اگر قصد خرید موتور اسپلیت برای مناطق سردسیر دارید، پیشنهاد می‌شود که سراغ موتور کولر گازی T2 بروید. در کنار اینکه این نوع از کمپرسور کولر گازی، خنک کنندگی مناسبی در مناطق کوهستانی یا سردسیر مثل استان‌های غربی کشور خواهد داشت، توان تولید گرمایش بیشتر و بهتری نیز خواهد داشت.
خلاصه این مطلب
در این مطلب به معرفی قطعات اصلی کولرهای گازی و توضیح قطعه اصلی کولر گازی یعنی کمپرسور پرداختیم. گفتیم که کمپرسور یا موتور اسپلیت در واقع هسته اصلی کولر گازی است. این قطعه از زوایای مختلفی قابل دسته بندی است. سه نوع کمپرسور پیستونی، روتاری و اسکرال در کولرهای گازی استفاده می‌شوند که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارد. در نهایت پیشنهاد شد که برای استفاده از کولر گازی در مناطق سرسیر و خنک از کمپرسور روتاری یا اسکرال و در مناطق گرمسیری از کمپرسور پیستونی بهتر است استفاده شود.
